Vodovod i kanalizacija - Od Rimljana do današnjih dana

Organizovano snabdevanje Beograda vodom neraskidivo je povezano sa njegovom burnom istorijom. Istorija snabdevanja vodom naselja na području današnjeg Beograda duga je 2.000 godina.

U vreme Vespazijana izgrađen je Rimski vodovod, sredinom prvog veka Nove ere, za potrebe snabdevanja vodom vojnika IV Flavijeve legije koja je bila stacionirana na prostoru Malog Mokrog Luga. Potom je nastavljena gradnja, te je produžen do novog rimskog naselja Singidunuma, koje se nalazilo na prostoru sadašnjeg centra Beograda.

Prilikom radova na rekonstrukciji vodovodne mreže u Dojranskoj ulici na Zvezdari, ponovo je pronađen deo Rimskog vodovoda. Posebnim vodovodom obezbedili su i vodu sa udaljenih izvora, iz Lipovice i Velikog Mokrog Luga. Rimski vodovod je išao trasom duž Smederevskog druma, preko današnjeg Crvenog krsta, do Kalemegdanske tvrđave.

Sredinom 17. veka, Turci su snabdevanje vodom naselja van tvrđave, rešili izgradnjom Bulbulderskog vodovoda. Vodu su dopremali cevima od pečene zemlje sa tri izvora, koji su se nalazili u blizini današnje Gradske bolnice. Varoš se vremenom širila na padinu prema Savi, pa je u prvoj polovini 18. veka grad dobio Varoški vodovod, koji su gradili Austrijanci.

Ovaj vodovod snabdevao je 22 gradske česme, između ostalih, Terazijsku i Delijsku. Varoški vodovod izgrađen je između 1724. i 1737. godine. Kaptirana je izvorska voda. Najveći broj Beograđana snabdevao se vodom sa česama kojih je bilo u velikom broju. Sva tri vodovoda su snabdevala najuže gradsko jezgro, pre svega Tvrđavu, upravne zgrade, kasnije Pašin konak i objekte značajnijih i bogatijih građana.

Zbog sve teže situacije sa snabdevanjem vodom u Beogradu, opštinske vlasti su 1867. godine krenule sa sagledavanjem najboljeg rešenja za izgradnju novog centralnog vodovoda. Pripremni radovi, a kasnije i projekat i organizacija izgradnje vodovoda 1887. godine, povereni su Oskaru Smrekeru, inženjeru iz Manhajma, koji je primenio kombinovani sistem izvorske i savske vode.

Beogradski vodovod simbolično je pušten u pogon 12. jula 1892. godine, na Petrovdan, svečanim činom osvećenja kod Terazijske česme. Vodovod je prvobitno obuhvatao pet cevastih bunara, koji su izbušeni u Makišu, ispod izvora Bele vode. Između izvorišta i rezervoara položen je glavni dovod prečnika 350 milimetara u dužini od 13 kilometara, dok je razvodna mreža sa cevima, promera od 80 do 300 milimetara, bila dužine 42 kilometra. Kapacitet vodovoda bio je 2.800 kubika na dan ili 50 litara vode po stanovniku.

Uporedo sa Beogradom, neprekidno je rastao i njegov vodovod, uz napore brojnih generacija uposlenih da građanima obezbede dovoljno kvalitetne vode za piće. Za protekle 124 godine, količina proizvedene vode na dan porasla je sa 2.800 na 550.000 kubika, odnosno 200 puta.

Danas je Beogradski vodovod složen vodoprivredni sistem i čini ga kompleks hidrotehničkih objekata:

- izvorište,

- transport sirove vode,

- postrojenja za prečišćavanje vode, i

- distributivni sistem: primarni transport (tunelski sistem), vodovodna mreža, crpne stanice i rezervoari.

Dužina vodovodne mreže je 3.263 kilometra, prečnika 25-2.500 milimetara. Ima 135.000 glavnih priključaka, 15.000 hidranata, 27 rezervoara kapaciteta 240.000 kubnih metara i 28 crpnih stanica snage 36 megavata.

KANALIZACIONI SISTEM

Prvi objekti kanalizacije izgrađeni su 1905. godine po projektima domaćih stručnjaka u saradnji sa stručnjacima iz Berlina, Beča, Budimpešte i Pariza. Generalni projekat beogradske kanalizacije izradio je sa saradnicima Dušan Ninković, šef Odseka za kanalizaciju Opštine beogradske.

Prva kanalizaciona crpna stanica podignuta je u donjem Zemunu 1935. godine, a druga na Starom sajmištu 1937. godine. Prvi ulični kanali za sanitarne otpadne vode građeni su u današnjim ulicama Kraljevića Marka, Hercegovačkoj, Venizelosovoj i Dušanovoj.

Do 1939. godine, izgrađena su 224 kilometra cevnih kanala, 42 kilometra kolektora i dve kanalizacione crpne stanice. Iako je tadašnja mreža činila 16 posto sadašnjih objekata kanalizacije, za ono vreme napredak je bio značajan.

Posleratni period karakteriše izgradnja novih kanalizacionih sistema u Novom Beogradu sa nizom crpnih stanica, sistema Karaburma i niza osnovnih objekata kao što su Topčiderski kolektor, kolektor Čukarica - Žarkovo i Kumodraški kolektor. Do 1975. godine, na području šire teritorije Beograda podignuto je preko dvadeset crpnih stanica, kod kojih je primenjena najsavremenija tehnika.

Danas Beogradsku kanalizaciju čini:

- 1.439 kilometara kanalizacione cevne mreže prečnika 250-600 milimetara i većih, i 212 kilometara kolektora otvora veličine od 60/110 centimetara do 5,5 metara x 5,5 metara, što ukupno iznosi 1.651 kilometar kanalizacione mreže.

- 53.394 kanalizacionih priključaka preko kojih građani koriste svoje kanalizacione instalacije.

- 32.750 slivnika koji su svrstani u tri kategorije po prioritetu čišćenja.

- 37 crpnih stanica instalisanog kapaciteta 53,3 kubnih metara u sekundi.

Sve upotrebljene vode izlivaju se u Dunav i Savu kroz 29 kanalizacionih izliva.

POSTROJENJA ZA PREČIŠĆAVANJE VODE

Voda se prerađuje u 5 postrojenja: Bele vode, Banovo brdo, Bežanija, Makiš i Vinča. Projektovani kapacitet postrojenja za podzemnu vodu je 8.060 l/s, a postrojenja za rečnu vodu 3.580 l/s. Na Makišu se nalaze proizvodni pogoni: „Makiš“ i „Jezero“.

Postrojenja Banovo brdo, Bežanija i deo pogona Bele vode prerađuju podzemnu vodu. Primenjuju se sledeći tehnološki postupci: aeracija, retenzija, filtracija i hlorisanje.

Drugi deo postrojenja Bele vode, Makiš i Vinča prerađuju rečnu vodu. Na proizvodnim postrojenjima Makiš i Jezero primenjuje se savremena tehnologija prerade rečne vode složenijim tehnološkim procesima koji pored bistrenja, peščane filtracije i završne dezinfekcije hlorom, obuhvataju i ozonaciju i filtraciju vode filterima od aktivnog uglja.

KVALITET VODE

Kontrola kvaliteta vode se vrši prema važećem Pravilniku o higijenskoj ispravnosti vode za piće (Sl. list SRJ 42/98), koji je usaglašen sa Direktivama Evropske unije i Preporukama svetske zdravstvene organizacije. Pravilnikom su definisani uslovi obavljanja kontrole kvaliteta vode u pogledu vrsta analiza, broja uzoraka, mesta i dinamike uzorkovanja.

U Beogradskom vodovodu se kontrola kvaliteta obavlja u dva nivoa. Tokom procesa proizvodnje vode, učestalo se kontrolišu parametri koji su od značaja za praćenje efikasnosti prerade vode kroz sve njene faze. Ova kontrola se obavlja u pogonskim laboratorijama koje su opremljene za analize osnovnih fizičko-hemijskih parametara u tri smene.

Drugi nivo kontrole se obavlja u Službi sanitarne kontrole vode. U savremeno opremljenim laboratorijama izvode se fizičko-hemijske, mikrobiološke i biološke analize parametara koji su propisani Pravilnikom. Kontrolom su obuhvaćeni uzorci pijaćih voda sa svih proizvodnih pogona i iz rezervoara beogradskog vodovodnog sistema, sa slavina potrošača, kao i uzorci sirovih voda koje dolaze na preradu.

Voda sa proizvodnih pogona se kontroliše svakodnevno, rezervoari se rade jednom nedeljno, a sa slavina potrošača se radnim danima analizira 20-25 uzoraka dnevno, prema određenoj šemi uzorkovanja. Na području grada određeno je oko 180 točećih mesta koja se kontrolišu po dva puta mesečno.

Svakodnevno se rade osnovne analize koje obuhvataju oko 20 fizičko-hemijskih i mikrobioloških parametara, a kontrola velikog broja specifičnih parametara obavlja se periodičnim analizama, tako da se na osnovu rezultata analiza ima uvid u kvalitet vode.

Za određivanje ovih parametara koriste se savremene analitičke tehnike i instrumenti, a analize rade iskusni stručnjaci raznih profila koji su dobro obučeni za rad.

Uporedo sa kontrolom kvaliteta vode koju obavlja Beogradski vodovod, vrši se kontrola u Gradskom zavodu za javno zdravlje (GZZJZ).

U toku jedne godine u Beogradskom vodovodu se pregleda oko 8.000 uzoraka, a u Gradskom zavodu za javno zdravlje oko 7.000 uzoraka vode.

Na osnovu nekoliko hiljada uzoraka i na desetine hiljada analiziranih parametara, timovi stručnjaka u beogradskom vodovodu i u GZZJZ, donose ocenu o kvalitetu vode BVS-a.

Izvor: JKP “Beogradski vodovod i kanalizacija”

Delatnost JKP „Beogradski vodovod i kanalizacija" je proizvodnja i prerada vode, snabdevanje Grada higijenski i bakteriološki ispravnom vodom za piće, kao i prikupljanje i odvođenje gradskih otpadnih i atmosferskih voda sa urbanog i kanalisanog područja Beograda.