Metalska, elektro industrija, rudnici metala i metalurgija

Ova sfera industrije obuhvata sledeće sektore: metaloprerađivačka delatnost, mašinogradnja, proizvodnja saobraćajnih sredstava, električne mašine i aparati, vađenje ruda metala; proizvodnja sirovih metala; kovanje metala i metalurgija praha, obrada i prevlačenje metala; proizvodnja nakita i sličnih predmeta; reciklaža metalnih otpadaka i ostataka.

Metalska industrija jedna je od najznačajnijih industrija sa najdužom tradicijom. Većina kompanija je izvozno orijentisana, imajući u vidu međunarodno priznat kvalitet i konkurentne cene, visokokvalifikovane radnike i konkurentne troškove rada, uz brz i lak pristup ključnim tržištima – Evropske unije, Jugoistočne Evrope Bliskog istoka.

„Obrazovana i kvalifikovana radna snaga, podsticaji za investitore, sporazumi o slobodnoj trgovini sa Ruskom Federacijom i Turskom, kao i razvijena infrastruktura i izuzetna lokacija, jesu ključni faktori za ulaganje Grundfos-a u Srbiju”, izjavio je jednom prilikom Jim Toft Nielsen, generalni direktor, Grundfos Srbija, a citira ga portal Razvojne agencije Srbije.

O sektoru

Za početak ove industrije u Srbiji uzima se 1853. godina kada je novoizgrađena livnica uspešno izlila svoj prvi top. Danas, metalska i mašinska industrija predstavljaju jednu od najvažnijih oblasti srpske privrede, učestvujući sa 6% u BDP-u, i angažujući visokokvalifikovane radnike, obučene da ispune evropske standarde.

Preduzeća u ovoj industriji variraju u veličini i strukturi, budući i da je sama industrija raznolika. Velike kompanije dominiraju u prvom nivou lanca vrednosti, sa značajnom ekonomijom obima (proizvodnja osnovnih metala, primarna prerada metala), dok kompanije koje posluju u obradi i proizvodnji metalnih proizvoda su više specijalizovane i spadaju u kategoriju malih i srednjih preduzeća.

U sekundarnoj preradi, kao što su livenje, presovanje, obrada i prevlačenje metala, udeo malih i srednjih preduzeća je 90%.

Metalska industrija je oduvek bila izvozno orijentisana i učestvuje sa 20% u srpskom izvozu. Najvažnija tržišta su Italija, Nemačka, kao i Bosna i Hercegovina, dok se zahvaljujući slobodnoj trgovini sa Rusijom, beleži i rast izvoza na ovo tržište.

Metalski i elektro sektor u Srbiji je svoj ekonomski i tehnološki maksimum dostigao 1980. godine. Posle toga dolazi do značajnog usporavanja, a posle 1985. nastaju stagnacija i opadanje proizvodnje. Metalski i elektro sektor je uvek koncentrisan oko velikih sistema, koji oko sebe okupljaju grozdove kooperanata. 

Metalska industrija u Srbiji već dugi niz godina pokazuje znake vitalnosti, žilavosti i oporavka. Permanentno se popravljaju performanse sektora i danas se nalazimo na 40% performansi koje je ovaj sektor imao u svoje „zlatno doba“.

Od posebnog značaja je činjenica da je jedan dobar broj metalskih kompanija iz Srbije uspešno položio „provere“ i stao na listu dobavljača najznačajnijih svetskih kompanija kao što su SIEMENS, CONTINENTAL i sl.

Neki od primera su UNIMET iz Kaća i TIM COP iz Temerina . Obe kompanije su članovi Vojvodina Metal Cluster-a.

Moć udruživanja se vidi u sledećem primeru - 2011. godine osnovan je u Temerinu Vojvodina Metal Cluster. Vojvodina Metal Cluster aktivnosti usmerava na ostvarivanje definisane vizije, misije i ciljeva udruženja, kao nevladine, nepolitičke, strukovne, profesionalne i interesno zasnovane poslovne asocijacije koju čine proizvodne kompanije / MSP metalskog i mašinskog sektora Srbije uz podršku naučno-istraživačkih i razvojnih institucija, uključujući i institucije javne uprave.

Zahvaljujući Republičkom zavodu za statistiku možemo sagledati statistiku Industrijske proizvodnje u Republici Srbiji. 

U januaru 2018. godine koja je veća za 10,6% u odnosu na januar 2017. godine, a u odnosu na prosek 2017. godine manja je za 6,0%. 

Posmatrano po sektorima, u januaru 2018. godine, u odnosu na isti mesec 2017. godine, zabeležena su sledeća kretanja:

• sektor Prerađivačka industrija – rast od 11,3%

• sektor Rudarstvo – rast od 9,3%

• sektor Snabdevanje električnom energijom, gasom, parom i klimatizacija – rast od 8,5%.

Podaci o industrijskoj proizvodnji – po namenskim grupama, u januaru 2018. godine, u odnosu na januar prethodne godine, pokazuju da je došlo do rasta u proizvodnji: 

• trajnih proizvoda za široku potrošnju, za 27,7%

• intermedijarnih proizvoda, osim energije, za 22,3%

• energije, za 9,5%

• netrajnih proizvoda za široku potrošnju, za 3,8%

Pad je zabeležen u proizvodnji:

• kapitalnih proizvoda, za 1,7%.

Obim industrijske proizvodnje u januaru 2018. godine, u odnosu na januar 2017. godine, beleži: 

• rast kod 25 oblasti (učešće u strukturi industrijske proizvodnje – 82%)

• pad kod 4 oblasti (učešće u strukturi industrijske proizvodnje – 18%).

Najveći uticaj na rast industrijske proizvodnje u januaru 2018. godine, u odnosu na januar 2017. godine, imale su: Proizvodnja proizvoda od nemetalnih minerala, Proizvodnja hemikalija i hemijskih proizvoda, Proizvodnja električne energije, Proizvodnja osnovnih metala, i Proizvodnja derivata nafte. 

Desezonirani indeks industrijske proizvodnje za januar 2018. u odnosu na decembar 2017. godine pokazuje da je za industriju – ukupno ostvaren rast industrijske proizvodnje od 4,2%, i da je za Prerađivačku industriju ostvaren rast od 4,3%.

Desezonirani indeks industrijske proizvodnje za januar 2018. godine, u odnosu na prosek 2017. godine, za industriju – ukupno pokazuje da je ostvaren rast od 5,9%, a za Prerađivačku industriju rast od 6,8%.

Proizvodnja malih preduzeća (broj zaposlenih manji od 50) koja nisu obuhvaćena redovnim statističkim istraživanjem prati se na uzorku izabranih jedinica iz sektora prerađivačke industrije. Kada se uključi ocena industrijske proizvodnje malih preduzeća iz uzorka, industrijska proizvodnja u januaru 2018. godine, u odnosu na prosek 2017. godine, kod ukupne industrijske proizvodnje manja je za 5,0%, a kod Prerađivačke industrije manja je za 14,7%. 

Industrijska proizvodnja u Republici Srbiji u aprilu 2018. godine veća je za 3,1% nego u aprilu 2017. godine. Industrijska proizvodnja u periodu januar–april 2018. godine, u poređenju sa istim periodom 2017. godine, veća je za 5,2%.

Prerađivačka industrija je ostvarila rast od 3,9% u periodu januar –april 2018. godine, u poređenju sa istim periodom 2017. godine.

Posmatrano po sektorima, u aprilu 2018. godine, u odnosu na isti mesec 2017, zabeležena su sledeća kretanja:

• sektor Snabdevanje električnom energijom, gasom, parom i klimatizacija –rast od 13,0%

• sektor Rudarstvo – rast od 1,7%

• sektor Prerađivačka industrija– rast od 1,0%.

U periodu januar–april 2018. godine, u poređenju sa istim periodom 2017. godine, zabeležena su sledeća kretanja:

• sektor Snabdevanje električnom energijom, gasom, parom i klimatizacija –rast od 11,4%

• sektor Prerađivačka industrija– rast od 3,9%

• sektorRudarstvo– rast od 2,5%.

Podaci o industrijskoj proizvodnji po namenskim grupama u aprilu 2018. godine, u odnosu na isti mesec prethodne godine, pokazuju da je došlo do rasta u proizvodnji:

• energije (7,8%)

• trajnih proizvoda za široku potrošnju (3,5%)

• intermedijarnih proizvoda, osim energije (2,1%)

• netrajnih proizvoda za široku potrošnju (0,5%)

Pad je zabeležen u proizvodnji:

• kapitalnih proizvoda(0,8%).

Obim industrijske proizvodnje u aprilu 2018. godine, u odnosu na april 2017, beleži: 

– rast kod 19 oblasti (učešće u strukturi industrijske proizvodnje – 66%)

– pad kod 10 oblasti (učešće u strukturi industrijske proizvodnje – 34%).

Najveći uticaj na rast industrijske proizvodnje u aprilu 2018. godine, u odnosu na isti mesec 2017. godine, imale su: Proizvodnja električne energije, Proizvodnja papira i proizvoda od papira, Proizvodnja odevnih predmeta, Popravka i montaža mašina i opreme i Proizvodnja mašina i opreme na drugom mestu nepomenute.

Proizvodnja malih preduzeća (broj zaposlenih manji od 50) koja nisu obuhvaćena redovnim statističkim istraživanjem prati se na uzorku izabranih jedinica iz sektora prerađivačke industrije. Kada se uključi ocena industrijske proizvodnje malih preduzeća iz uzorka, industrijska proizvodnja u aprilu 2018. godine, u odnosu na prosek 2017. godine, kod ukupne industrijske proizvodnje manja je za 2,0%, a kod prerađivačke industrije manja je za 2,7%.

Izvori: PKS, RAS, Republički zavod za statistiku